Όσπρια - υπερτροφές ανά τους αιώνες!

Τα όσπρια για αιώνες αποτελούν μέρος της καθημερινής μας διατροφής και βρίσκονται στη βάση της Μεσογειακής Διατροφής, η τήρηση της οποίας είναι αποδεδειγμένα ωφέλιμη για την υγεία μας. Τα όσπρια αποτελούν μια εξαιρετική τροφή για όλες της ηλικίες λόγω των φυτικών ινών που περιέχουν, των μετάλλων αλλά κυρίως εξαιτίας των πρωτεϊνών τους, που είναι καλύτερης βιολογικής αξίας από κάθε άλλη φυτική τροφή¹. Είναι γνωστή άλλωστε η αναφορά του Ουμπέρτο Έκο ότι, η επέκταση της καλλιέργειας των οσπρίων μετά την πρώτη χιλιετία μ.Χ. είχε ως αποτέλεσμα τη θεαματική αύξηση του πληθυσμού στην Ευρώπη, που μέχρι τότε υπέφερε από την πείνα και τη δημογραφική συρρίκνωση². Παρόμοιας έκτασης επίδραση είχαν οι φακές στην καθ΄ ημάς αρχαία Αθήνα, ο χυλός των οποίων συχνά αποτελούσε τη μόνη καθημερινή τροφή για τους πολίτες που ανήκαν στην κατώτερη κοινωνική τάξη, τους θήτες, οι οποίοι όμως διέθεταν τη σωματική δύναμη να επανδρώσουν, ως κωπηλάτες, το πολεμικό ναυτικό της Αθήνας!

Η οπτική απεικόνιση της Μεσογειακής Διατροφής έχει γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στη λεγόμενη «Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής», που δείχνει τη συχνότητα κατανάλωσης των τροφών βάσει των ιατρικών μελετών που έχουν γίνει, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει έναν άριστο εκπαιδευτικό οδηγό για τον καταναλωτή που θέλει να ακολουθήσει μια υγιεινή διατροφή. Τα τελευταία χρόνια η πυραμίδα αυτή περιλαμβάνει και άλλες κοινωνικές συνήθειες και πρακτικές, όπως η κατανάλωση τοπικών και φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, η ελαχιστοποίηση της επεξεργασίας των τροφίμων, η αξία της βιοποικιλότητας και της εποχικότητας των προϊόντων³, στοιχεία που αποτελούν τα βασικά γνωρίσματα των ελληνικών οσπρίων της Άροσις.

^{1 DILIS V, TRICHOPOULOU A., 2009, “Nutritional and health properties of pulses”, Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism, vol 1, issue 3 pp 149–157}

^{2 Umberto Eco, «It Was the Bean that Set the Pulses Racing»}

^{3 FAIG et al, 2011 “Mediterranean diet pyramid today. Science and cultural updates” Public Health Nutrition}

_{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

Φερόμαστε στο περιβάλλον όπως τρώμε...

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας έντονος προβληματισμός για τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Η κλιματική αλλαγή (κατά άλλους παγκόσμια υπερθέρμανση) έχει μονοπωλήσει τα φώτα της δημοσιότητας, χωρίς να είναι λιγότερο σημαντικά άλλα θέματα, όπως η μείωση της βιοποικιλότητας, η ερημοποίηση και η διαχείριση των υδατικών πόρων, που λίγο έως πολύ επηρεάζονται από τις καταναλωτικές μας επιλογές. Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών, δηλαδή η διατροφή μας, επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι νομίζουμε τα παραπάνω περιβαλλοντικά θέματα. Άλλωστε, όταν μιλάμε για τον κλάδο των τροφίμων, δεν εννοούμε μόνο την παραγωγή των τροφίμων στην ύπαιθρο αλλά μια ολόκληρη αλυσίδα που περιλαμβάνει τη μεταφορά των αγροτικών προϊόντων, τη μεταποίηση και συσκευασία τους, την αποθήκευση και συντήρηση των τροφίμων, τη μεταφορά στους λιανοπωλητές και τέλος την αγορά και το μαγείρεμά τους από τους τελικούς καταναλωτές.

             Εικόνα 2: Τρόφιμα: Από το χωράφι στο τραπέζι του καταναλωτή.

_{Πηγή: Barilla Center for Food and Nutrition - Απόδοση στα ελληνικά: Χρήστος Καρατζάς.}

Μελέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έδειξαν ότι η παραπάνω αλυσίδα ευθύνεται για το 30% της κλιματικής αλλαγής, το 34% των φαινομένων οικο-τοξικότητας (= απώλεια βιοποικιλότητας) και σχεδόν το 60% των φαινομένων ευτροφισμού και ρύπανσης των υδατικών πόρων⁴, επίδραση που ξεπερνά αυτήν των μεταφορών ή του τομέα των κατασκευών. Είναι λοιπόν αποδεδειγμένο ότι οι διατροφικές μας επιλογές έχουν σημαντική επίδραση σε όλα τα σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα που μας απασχολούν. 

^{4 Environmental Impact of Products - Analysis of the life cycle environmental impacts related to the final consumption of the EU-25, European Commision Joint Research Center, May 2006.}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

Μεσογειακή διατροφή και περιβάλλον - μια σχέση αγάπης!

Οι προβληματισμοί για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της διατροφής οδήγησαν πολλές επιστημονικές ομάδες στο να εξετάσουν το οικολογικό αποτύπωμα διαφόρων τροφίμων. Ένα ερευνητικό κέντρο συγκέντρωσε τα διαθέσιμα δεδομένα και συνέθεσε μια αντίστροφη πυραμίδα όπου, στη βάση τοποθετήθηκαν τα τρόφιμα με τη μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση και στην κορυφή αυτά με τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Δίπλα στην αντίστροφη πυραμίδα τοποθετήθηκε η κανονική μεσογειακή πυραμίδα και η απεικόνιση αυτή πήρε την ονομασία "διπλή πυραμίδα"⁵. Η σύγκριση των δύο αυτών πυραμίδων κατέληξε στο εξής εντυπωσιακό συμπέρασμα: 

τα τρόφιμα που είναι καλά για την υγεία έχουν και τη μικρότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον!

                             Εικόνα 3: Η διπλή πυραμίδα

_{Πηγή: Barilla Center for Food and Nutrition 2013 - Απόδοση στα ελληνικά WWF – Καλύτερη Ζωή www.kaliterizoi.gr}

Με βάση τη διπλή πυραμίδα, τα φυτικά προϊόντα έχουν σαφώς μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση σε σχέση με τα ζωικά προϊόντα. Το ρύζι για παράδειγμα είναι μεταξύ των προϊόντων με πολύ χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα. Τα όσπρια του παραπάνω σχήματος περιλαμβάνουν τη σόγια, τον αρακά και τα κουκιά, αλλά όχι τα φασόλια, τη φακή, τη φάβα και τα ρεβίθια που, όπως θα δείξουμε, η περιβαλλοντική τους επίπτωση είναι χαμηλότερη ακόμη και από τρόφιμα που βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας. 

^{5 Double Pyramid: Healthy food for people, sustainable food for the planet, 2010, Barilla Center for Food and Nutrition}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

Τα όσπρια ως ασπίδα κατά της κλιματικής αλλαγής.

Η επίδραση στην κλιματική αλλαγή ενός προϊόντος υπολογίζεται με βάση το ανθρακικό αποτύπωμα. Όσο χαμηλότερο το ανθρακικό αποτύπωμα τόσο πιο φιλικό το προϊόν για το περιβάλλον. Στο παρακάτω διάγραμμα αποτυπώνονται τα αποτελέσματα μιας συγκριτικής ανάλυσης του ανθρακικού αποτυπώματος 20 διαφορετικών τροφίμων σε όλα τα στάδια παραγωγής και κατανάλωσης. Πρωταθλήτρια μεταξύ των τροφίμων η φακή, με τη χαμηλότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση (40 φορές μικρότερη από την αντίστοιχη του αρνιού). Εξίσου καλά "τερματίζει" το φασόλι, που κατατάσσεται τέταρτο στην ίδια μελέτη ομοίως με πολύ χαμηλό αποτύπωμα. Η συγκριτική αυτή μελέτη δείχνει πόσο μικρή είναι η επίδραση των οσπρίων στην κλιματική αλλαγή, μεταξύ άλλων φυτικών και ζωικών τροφίμων.

 

_{Πηγή: Environmental Working Group “Meat Eater's Guide” Απόδοση στα ελληνικά: Χρήστος Καρατζάς}

Το μεγαλύτερο πρόβλημα από την άσκηση της γεωργίας, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, είναι η χρήση των νιτρικών λιπασμάτων. Τα λιπάσματα αυτά δίνουν στα φυτά το απαραίτητο άζωτο για την ανάπτυξή τους αλλά η περίσσεια των λιπασμάτων στο έδαφος παράγει ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, το υποξείδιο του αζώτου, που έχει σχεδόν 300 φορές ισχυρότερη επίδραση από το διοξείδιο του άνθρακα.

Αντίθετα με τα υπόλοιπα φυτά, που χρειάζονται τα νιτρικά λιπάσματα για να δώσουν ικανοποιητικές αποδόσεις, τα όσπρια ανήκουν στα λεγόμενα ψυχανθή και μπορούν να προσλάβουν άζωτο απευθείας από την ατμόσφαιρα, χάρη στη συνεργασία τους με εξειδικευμένους αζωτοδεσμευτικούς μικροοργανισμούς που "κατοικούν" στις ρίζες τους. Αποτέλεσμα της ιδιότητας αυτής είναι ότι στα περισσότερα όσπρια δεν χρησιμοποιούνται σχεδόν καθόλου νιτρικά λιπάσματα που, εκτός του υποξειδίου του αζώτου, η βιομηχανική παραγωγή τους απαιτεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας και επιβαρύνει περαιτέρω το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.

Σε μια συγκριτική ανάλυση μεταξύ δημητριακών και ψυχανθών, το "μικρό" ρεβίθι έδειξε ότι έχει μακράν τις μικρότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, λαμβάνοντας υπόψη τις ποσότητες νιτρικών λιπασμάτων που συνήθως δέχονται οι συγκρινόμενες καλλιέργειες⁶.

^{6 Jensen, E.S., Peoples, M., Boddey. R.M., Gresshoff, P.M., Hauggard-Nielsen, H., Alves, B.J.R., Morrison, M,J., 2011. Legumes for the mitigation of climate change and the provision of feedstock for biofuels and biorefineries. A review. Agronomy for Sustainable Development. 32, 329-364}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

 

 

Ψυχανθή - για την υγεία και την παραγωγικότητα του εδάφους.

Το έδαφος έχει μεγάλη σημασία για την υγεία του οικοσυστήματος αλλά και στην παραγωγικότητα των καλλιεργειών. Ειδικότερα, η παρουσία γαιοσκωλήκων αλλά και μιας ποικιλίας μικροοργανισμών στο έδαφος μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη συνολική επίδοση ενός αγροτικού οικοσυστήματος. Οι ρίζες, τα φύλλα και οι βλαστοί των οσπρίων αποτελούν μια πηγή αζώτου για όλους τους μικροοργανισμούς τους εδάφους, ευνοώντας την ανάπτυξή τους και αυξάνοντας τη βιοποικιλότητα, ακόμα και πολύ μετά τη συγκομιδή τους. Η καλλιέργεια των οσπρίων ευνοεί ιδιαίτερα την ανάπτυξη των γαιοσκωλήκων, οι οποίοι επιτελούν το έργο της "ανακύκλωσης" των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα, βελτιώνοντας την απόδοσή τους⁷. Ορισμένοι μάλιστα ερευνητές τονίζουν την αξία και την ποικιλία των αμινοξέων που παράγονται από τα όσπρια και τα οποία αποτελούν άριστη τροφή για τον μικροβιακό πληθυσμό του εδάφους⁸. 

Στην Καστοριά και στις Πρέσπες οι καλλιεργητές της Άροσις διαχειρίζονται ήπια το έδαφος με συχνές αγραναπαύσεις. Ειδικότερα, η καλλιέργεια στη φακή και στο ρεβίθι εναλλάσσεται με το σιτάρι για την καλύτερη διαχείριση του εδάφους, ενώ στο φασόλι εφαρμόζεται αγρανάπαυση (το χωράφι δεν καλλιεργείται για μια καλλιεργητική περίοδο) για να "ξεκουράζονται" τα εδάφη. Η χρήση των μηχανημάτων είναι περιορισμένη λόγω της πυκνότητας της φύτευσης, του όγκου και της ευαισθησίας των φυτών και η απόδοση ανά στρέμμα είναι μικρή, καθώς δεν γίνεται εντατικοποίηση της καλλιέργειας που μπορεί να προκαλέσει ποικίλα περιβαλλοντικά προβλήματα. Παράλληλα, με τη συνεχή παρουσία τους στις καλλιέργειες και την έντονη χειρωνακτική εργασία τους, οι αγρότες διασφαλίζουν την υγιεινή κατάσταση και τη σωστή ανάπτυξη των φυτών.

Πηγή: Χατζηγεωργίου et al, 2014, “Ο ρόλος των ψυχανθών στην αειφορία των βοσκοτόπων" παρουσία σε ημερίδα του ΥΠΑΑΤ,9/4/14

^{7 Environmental implications for legume cropping, 2014 – Report by Legume Futures prepared by Michael Williams, Jane Stout, Brendan Roth and Susannah Cass, Trinity College Dublin, Ireland, Valentini Pappa and Bob Rees, Scotland's Rural College, United Kingdom}

^{8 Steen Jensen, E. and Hauggaard-Nielsen, H. 2003. How can increased use of biological N2 fixation in agriculture benefit the environment? Plant and Soil. 252: 177-186.}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

Το νερό... νεράκι;

Τα περισσότερα όσπρια ανήκουν στις λεγόμενες ξηρικές καλλιέργειες και μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς την ανάγκη επιπλέον άρδευσης, πέραν της βροχής. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η φακή, τα ρεβίθια και το λαθούρι (από το οποίο παράγεται η φάβα). Τα είδη αυτά διακρίνονται για την αντοχή τους στη ξηρασία και συχνά καλλιεργούνται σε συνδυασμό με άλλα δημητριακά. Αντίθετα με άλλα είδη, όπως το βαμβάκι και το καλαμπόκι, που απαιτούν πολύ μεγάλες ποσότητες νερού και ήδη έχουν προκαλέσει σοβαρή υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα όπου καλλιεργούνται, τα όσπρια έχουν χαμηλές ανάγκες σε νερό και είναι καλά προσαρμοσμένα στις ξηροθερμικές συνθήκες της χώρας μας, με εξαίρεση τα φασόλια. Η σύγκριση του λεγόμενου υδατικού αποτυπώματος μεταξύ διαφόρων τροφίμων, όταν η αναγωγή γίνει σε λίτρα νερού ανά γραμμάριο πρωτεΐνης, κατέδειξε το πλεονέκτημα των οσπρίων καθώς, για την ίδια ποσότητα πρωτεΐνης, απαιτούνται πολύ μικρότερες ποσότητες νερού από άλλα είδη όπως το κοτόπουλο, το βοδινό κρέας ή οι ξηροί καρποί⁹.

^{Πηγή: Mekonnen and Hoekstra (2010)}

^{9 Mekonnen, M.M. and Hoekstra, A.Y. (2010) The green, blue and grey water footprint of farm animals and animal products, Value of Water Research Report Series No.48, UNESCO-IHE.}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

Όσπρια, οι «κολλητοί φίλοι» των άλλων καλλιεργειών.

Πριν την ανακάλυψη των ανόργανων νιτρικών λιπασμάτων, οι αγρότες είχαν περιορισμένα μέσα για την αύξηση της παραγωγικότητας των εδαφών που καλλιεργούσαν. Η αμειψισπορά με ψυχανθή (όπως είναι τα όσπρια), δηλαδή η εναλλαγή των καλλιεργειών αντί της μονοκαλλιέργειας κάθε έτος, ήταν το πιο αποτελεσματικό μέσο, καθώς τα ψυχανθή εμπλουτίζουν το έδαφος με άζωτο εις όφελος της επόμενης καλλιέργειας. Η λεγόμενη "οικολογία των ψυχανθών" προσφέρει και άλλα πλεονεκτήματα στις καλλιέργειες που τα συνοδεύουν. Τα όσπρια, και ιδιαίτερα το φασόλι, λόγω της σκίασης που προκαλεί στο έδαφος και της έρπουσας μορφής του είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στον περιορισμό των ζιζανίων και επομένως στον περιορισμό των ζιζανιοκτόνων, ειδικότερα όταν καλλιεργείται μαζί με καλαμπόκι¹⁰. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι η καλλιέργεια των οσπρίων μειώνει τους πληθυσμούς των επιβλαβών οργανισμών για τα σιτηρά, λόγω των ουσιών που εκκρίνουν στο έδαφος, με αποτέλεσμα να λειτουργούν για τον "καθαρισμό" των εδαφών¹¹. Τέλος, η ενσωμάτωση των οσπρίων σε άλλες καλλιέργειες έχει σημαντικά οφέλη στην αύξηση της γονιμοποίησης και ειδικότερα στην προσέλκυση και σταθεροποίηση του πληθυσμού των μελισσών¹². 

^{10 BILALIS, D. PAPASTYLIANOU, P. KONSTANTAS, A. PATSIALI, S. KARKANIS, A. &EFTHIMIADOU, A. 2010. Weed-suppressive effects of maize-legume intercropping in organic farming. International Journal of Pest Management, 56.}

^{11 STIRLING, G. BLAIR, B. WILSON, E. & STIRLING, M. Crop rotation for managing nematode pests and improving soil health in sugarcane cropping systems. Proceedings of the 2002 Conference of the Australian Society of Sugar Cane Technologists held at Cairns, Queensland, Australia, 29 April-2 May 2002}

^{12 FITZPATRICK, UÅL. MURRAY, T. E. PAXTON, R. J. BREEN, J. COTTON, D. SANTORUM, V. & BROWN, M. J. 2007. Rarity and decline in bumblebees–a test of causes and correlates in the Irish fauna. Biological Conservation, 136, 185-194.}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

Από που έρχονται τα όσπρια που καταναλώνουμε;

Τα λεγόμενα food miles ή αλλιώς τροφοχιλιόμετρα είναι η απόσταση που διανύει η τροφή μας από τον τόπο παραγωγής μέχρι να φτάσει στο πιάτο μας. Παρά το γεγονός ότι τα όσπρια είναι στενά συνδεδεμένα με τη μεσογειακή διατροφή και θεωρούνται μέρος της εθνικής μας κουζίνας, τα πραγματικά στοιχεία προέλευσής τους είναι αποκαρδιωτικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων (FAO), το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών οσπρίων προέρχεται από εξωτικές χώρες που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτό σημαίνει: 

1. μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση λόγω της αυξημένης κατανάλωσης καυσίμων και ενέργειας για να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις, 

2. περισσότερη συσκευασία για την ασφαλή μεταφορά τους επομένως και περισσότερα απόβλητα, 

3. μεγαλύτερες απώλειες προϊόντων λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων. 

Οι εισαγωγές των οσπρίων στην Ελλάδα αποτυπώνονται στο παρακάτω χάρτη:

 

^{Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων (FAO), στοιχεία 2011}

Συγκρίνετε τις αποστάσεις αυτές με τις ακόλουθες:

1. Τα φασόλια που συσκευάζονται στην Άροσις προέρχονται από τη Δυτική Μακεδονία, την Καστοριά, τις Πρέσπες και το Αμύνταιο αποστάσεις μικρότερες από 70χλμ από το εργοστάσιο της Άροσις.

2. Οι φακές προέρχονται από τα Φάρσαλα και την Καστοριά όπου η μέγιστη απόσταση είναι 230χλμ.

3. Τα ρεβίθια καλλιεργούνται στην Καστοριά και τα Γρεβενά που βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 60χλμ.

4. Το ρύζι έρχεται από τις περιοχές της Χαλάστρας και των Σερρών στο εργοστάσιο της Άροσις, μια απόσταση μικρότερη των 200χλμ.

Τα προϊόντα της Άροσις (και άλλων επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν ελληνική πρώτη ύλη) στηρίζουν την τοπική αγροτική οικονομία και τους παραγωγούς στις παραμεθόριες αγροτικές περιοχές, ενισχύουν τις τοπικές ποικιλίες που είναι άριστα προσαρμοσμένες στις ελληνικές συνθήκες, μειώνουν τις εισαγωγές οσπρίων από μακρινές χώρες, μεταφέρονται και συσκευάζονται άμεσα διατηρώντας όλες τις θρεπτικές ουσίες και προστατεύουν στο μεγαλύτερο βαθμό το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται.

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

Άροσις, προϊόντα οικογενειακής γεωργίας!

Η οικογενειακή γεωργία αποτελεί το θεμέλιο της γεωργίας στην Ελλάδα, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων ανακήρυξε το 2016 ως Διεθνές Έτος Οικογενειακής Γεωργίας, προβάλλοντας παγκοσμίως τη συμβολή της στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, αλλά παράλληλα και στην προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικογενειακή γεωργία είναι ένα από τα πιο σημαντικά μοντέλα γεωργίας, με σημαντική συμβολή στην επίτευξη της ασφάλειας των τροφίμων, την παροχή δημόσιων αγαθών, τη διατήρηση της βιωσιμότητας των αγροτικών περιοχών και την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας παραγωγής και παρεχόμενων αγαθών¹³. Το πλεονέκτημα της οικογενειακής γεωργίας βασίζεται στους δεσμούς που αποκτούν οι παραγωγοί με την εκμετάλλευσή τους, με αποτέλεσμα να συμβάλουν αποφασιστικά στην περιβαλλοντική προστασία της γης τους εφόσον, αφενός αποτελεί προγονική κληρονομιά και αφετέρου είναι το βασικό μέσο για την οικονομική τους επιβίωση. Επιπλέον, η οικογενειακή γεωργία συμβάλει στη διατήρηση της κοινωνική συνοχής στις αγροτικές περιοχές που κινδυνεύουν από ερήμωση, λόγω της εγκατάλειψής τους από τις νεότερες γενιές. 

Τα φασόλια Καστοριάς – Πρεσπών της Άροσις είναι αναγνωρισμένα ως προϊόντα Προστατευμένης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.), παράγονται από οικογενειακές εκμεταλλεύσεις και η προώθησή τους ενισχύει τη διάσωση των παραδοσιακών καλλιεργειών και ταυτόχρονα ενισχύει τη θέση των προϊόντων αυτών στην αγορά. Ένα άλλο τοπικό προϊόν, οι Έγχρωμοι Γίγαντες Δυτικής Μακεδονίας είναι μια ντόπια ποικιλία της Καστοριάς και των Πρεσπών, με υψηλή θρεπτική αξία, αυξημένες αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μια μοναδική γεύση που θυμίζει κάστανο και μέχρι πρότινος χρησιμοποιούταν κυρίως για γονιμοποίηση παρά για καλλιέργεια. Τα υπόλοιπα όσπρια παράγονται επίσης σε μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις (μέσου μεγέθους 40 στρεμμάτων) όπου οι παραγωγοί τους εφαρμόζουν ήπιες τεχνικές καλλιέργειας που σέβονται το προϊόν, την περιοχή και το περιβάλλον. 

^{13 Family farming – competitive and sustainable European model of agriculture sector, 11/09/2013 found in  http://www.eu2013.lt/en/news/pressreleases/family-farmingcompetitive-and-sustainable-european-model-of-agriculturesector}

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

Περιβαλλοντικά φιλικά και επιπλέον... βιολογικά!

Η βιολογική γεωργία δεν είναι απλά ένας διαφορετικός τρόπος καλλιέργειας, αλλά μια διαφορετική φιλοσοφία παραγωγής, η οποία προϋποθέτει σεβασμό και κατανόηση της φύσης και των αναγκών της, παραγωγή χωρίς εξάντληση των φυσικών πόρων και σεβασμό στην υγεία και ασφάλεια του καταναλωτή. Η βιολογική γεωργία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ενός αειφόρου μοντέλου οικονομίας, που συνδυάζει με επιτυχία την προστασία του περιβάλλοντος, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών απασχόλησης. Ειδικότερα η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστημα διαχείρισης και παραγωγής αγροτικών προϊόντων που στηρίζεται σε πρακτικές που σχεδιάστηκαν, με σκοπό την εξασφάλιση της ελάχιστης ανθρώπινης παρέμβασης και των επιπτώσεών της στο περιβάλλον, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτό το σύστημα λειτουργεί όσο πιο φυσικά γίνεται. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι:

1. Αμειψισπορά ως βασική προϋπόθεση για ορθολογική χρήση των διαθέσιμων φυσικών πόρων.

2. Αυστηρά όρια στη χρήση προϊόντων φυτοπροστασίας, χημικών λιπασμάτων και προσθετικών στην επεξεργασία των τροφίμων, καθώς και άλλες εισροές.

3. Πλήρη απαγόρευση της χρήσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

4. Χρησιμοποίηση ιδιοπαραγόμενων πόρων, όπως η ζωική κοπριά.

5. Επιλογή ειδών ανθεκτικών σε ασθένειες και προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας.

 

Πάνω από το 40% των προϊόντων που συσκευάζει η Άροσις είναι βιολογικής γεωργίας, ένα ποσοστό που απεικονίζει την ιδιαίτερη βαρύτητα που έχει για την εταιρεία η προστασία του περιβάλλοντος. Όλη η γκάμα οσπρίων και ρυζιού της Άροσις παράγονται και με βιολογικές μεθόδους που ελέγχονται και πιστοποιούνται από το φορέα πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων ΔΗΩ.

_{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

Η ολοκληρωμένη διαχείριση ως οδηγός αειφόρου γεωργίας.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση στη γεωργία είναι μια σύνθετη έννοια που σκοπό έχει την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία της υγείας του καλλιεργητή και την προσφορά υγιεινού προϊόντος στον καταναλωτή. Πρακτικά σημαίνει ένα τρόπο οργάνωσης μιας ομάδας παραγωγών, υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός γεωπόνου, με στόχο την επιλογή των λιγότερο επιβλαβών πρακτικών κατά την άσκηση της γεωργίας. Με την εφαρμογή ενός συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης επιτυγχάνεται: 

1. Ο έλεγχος σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας.

2. Η συνεχής ενημέρωση και εκπαίδευση των εμπλεκομένων παραγωγών.

3. Η μείωση του κόστους παραγωγής με την ορθολογική χρήση νερού, λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών κ.λπ.

4. Η προστασία της υγείας των παραγωγών και των καταναλωτών.

5. Η προστασία της βιοποικιλότητας από την ελαχιστοποίηση της χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

6. Η προστασία των υδάτων λόγω της ορθολογικής χρήσης του νερού αλλά και μειωμένης χρήσης λιπασμάτων.

7. Η παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών αγροτικών προϊόντων που ικανοποιούν τις απαιτήσεις των αγορών.

Τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης πιστοποιούνται από ανεξάρτητους φορείς για να διασφαλίζεται η εφαρμογή και τα αποτελέσματά τους. Η Άροσις εφάρμοσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το 2007, το Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στα ελληνικά όσπρια και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να εφαρμόζει ολοκληρωμένη διαχείριση σε όλα τα προϊόντα της, τα οποία επαληθεύονται και πιστοποιούνται κάθε χρόνο από τον ανεξάρτητο φορέα TUV HELLAS.

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}

 

 

H οικολογική απεντόμωση.

Η χρήση των φυτοφαρμάκων αν και κάποιες φορές είναι απαραίτητη, έχει συχνά ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον, τους οργανισμούς και την ανθρώπινη υγεία, λόγω της τοξικότητας της δραστικής ουσίας που χρησιμοποιείται. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο κατά τη χρήση των φυτοφαρμάκων αλλά ξεκινούν από τις μονάδες παραγωγής τους και συνεχίζουν πολύ μετά την απόρριψη των συσκευασιών τους που, όταν γίνεται ανεξέλεγκτα, αποτελούν παράγοντα ρύπανσης του περιβάλλοντος. Στα όσπρια είναι αναγκαία η απεντόμωση, γιατί ως ένα φυσικό προϊόν, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που βρίσκεται σε ισορροπία με το περιβάλλον του και κατ’ επέκταση με άλλους ζωντανούς οργανισμούς, όπως τα έντομα. Είναι λοιπόν φυσικό και στα όσπρια να υπάρχουν κατά την συγκομιδή τους μικρά έντομα, τα οποία πρέπει να εξοντωθούν ώστε να μην αναπτυχθούν αφότου συσκευαστεί το προϊόν.

Η περιβαλλοντική καινοτομία της Άροσις οφείλεται στο ότι πρώτη στην Ελλάδα ξεκίνησε να εφαρμόζει ένα σύστημα οικολογικής απεντόμωσης για τα προϊόντα της, ώστε οι καταναλωτές της να απολαμβάνουν ένα 100% υγιές τρόφιμο, χωρίς χημικά κατάλοιπα. Η οικολογική απεντόμωση επιτυγχάνεται όταν τα προϊόντα αποθηκεύονται σε θερμαινόμενους αεροστεγείς θαλάμους. Σε προκαθορισμένο χρόνο αφαιρείται οξυγόνο και ταυτόχρονα προστίθεται άζωτο (με το μηχάνημα ECOGEN της ISOLCELL ITALIA SPA). Η έλλειψη οξυγόνου αφαιρεί το απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη των εντόμων και με αυτό τον τρόπο, η απεντόμωση των προϊόντων Άροσις εφαρμόζεται φυσικά, χωρίς την επιβάρυνσή τους με χημικές ουσίες. Έτσι, σε συνδυασμό με τον συνεχή έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας, τα προϊόντα της Άροσις έρχονται στον καταναλωτή σε άριστη κατάσταση.

^{Μελέτη/Έρευνα: Χρήστος Καρατζάς, Γεωπόνος, MSc στη Βιώσιμη Ανάπτυξη}